In Nederland maken stortplaatsen een essentieel onderdeel uit van de afvalverwerkingsketen. Met het verstrijken van de tijd komt de borging van de nazorg – bedoeld om bodem, grondwater en leefomgeving te beschermen – steeds meer onder druk te staan. Onderzoek van Jessica Thomas in het kader van de afronding van haar MBA-opleiding aan Nyenrode Business Universiteit wijst op urgente knelpunten én kansen voor toekomstbestendige oplossingen.
De eeuwigdurende nazorg van voormalige stortplaatsen is een publieke verantwoordelijkheid die grotendeels bij provincies ligt. Uit het onderzoek blijkt dat de borging van deze nazorg kwetsbaar is. Denk aan afnemende kennis, een gebrek aan gedeeld eigenaarschap en onzekerheden over de houdbaarheid van financiële regelingen. Bovendien ontbreekt er een centraal mechanisme voor kennisdeling of samenwerking.
Stortplaatsen onderdeel transitie Circulaire Economie
“Stortplaatsen kunnen onderdeel uitmaken van een circulaire toekomst. Maar dan moeten we anders omgaan met de manier waarop we deze locaties beheren en benutten”, aldus Thomas. “Aan de ene kant is er de verplichting tot eeuwigdurende risicobeheersing, maar er ontstaat ook ruimte om deze locaties in te zetten voor hergebruik of gebiedsontwikkeling. Deze herpositionering kan nieuwe betrokkenheid en middelen mobiliseren, mits dit gepaard gaat met zorgvuldig risicobeheer en gedeeld eigenaarschap. Want in een tijd van maatschappelijke transities is het essentieel dat ook de manier waarop we stortplaatsen beheren meebeweegt.”
Innovatieve samenwerkingsvormen
De wettelijke verantwoordelijkheid voor nazorg ligt bij de provincies, maar de uitvoering en invulling verschillen sterk. Sommige provincies beschikken over eigen uitvoeringsorganisaties, terwijl andere afhankelijk zijn van externe partijen of kampen met capaciteitsproblemen. Dit leidt tot verschillen in risicobeheersing en kennisbehoud. Hoewel veel betrokkenen publiek-private samenwerking (PPS) als wenselijk of zelfs noodzakelijk beschouwen, blijkt dit in de praktijk zeldzaam. Vertrouwen, ongelijk financieel speelveld, juridische belemmeringen en een gebrek aan gedeeld eigenaarschap vormen hierbij de belangrijkste barrières. Toch zijn er succesvolle voorbeelden. Het onderzoek pleit dan ook voor pilots en stimulerende regelgeving om innovatieve samenwerkingsvormen mogelijk te maken.
Aanbevelingen
De borging van de nazorg meer is dan een technisch of financieel vraagstuk. Het is een governance-uitdaging die vraagt om vernieuwd eigenaarschap, gedeelde verantwoordelijkheid en institutionele innovatie. Aanbevelingen uit het onderzoek:
- Herzie het nazorgstelsel met een toekomstgerichte visie en ruimte voor regionale invulling.
- Versterk kennisdeling en creëer ruimte voor innovatieve samenwerking, zoals warme overdrachten.
- Stimuleer PPS via juridische en financiële instrumenten.
- Veranker verantwoordelijkheden juridisch en organisatorisch, inclusief fondsen en eigenaarschap.
- Integreer nazorg in bredere maatschappelijke opgaven, zoals de circulaire economie.